ŚLĄSKIE STUDIA HISTORYCZNO-TEOLOGICZNE

The Teaching and the Querying Church. Sidenotes on F. A. Sullivan's ecclesiology
The 20th century may be called the age of debate over magisterium. One of the main figures and experts in this debate is an American theologian F. A. Sullivan. His works including Magisterium: Teaching Authority in the Catholic Church, New York 1983; The Church We Believe In: One, Holy, Catholic and Apostolic, New York 1988, and Creative Fidelity. Weighing and Interpreting Documents of the Magisterium, Dublin 1996 are considered classics in contemporary ecclesiology. This article presents Sullivan's views on the issues of infallibility, ordinary magisterium, and the question of subsistit. The American theologian bases his approach on the historical-critical method and on fidelity of the teaching of Vaticanum II. Like most of the contemporary theologians, Sullivan does not believe in a systematic theology. His ecclesiology is deeply ecumenical and seeks to build bridges between the Church as known in the profession of faith, and the Church of our everyday experience.

The relation christology-ecclesiology in the theology of Hans Urs von Balthasar
A number of questions fill the theological heritage of Hans Urs von Balthasar, one of the most versatile of theologians of the twentieth-century. The questions are related to one another as well as subjected to detailed analyses and numerous references. The chrystology – ecclesiology relation substitutes one of such cases, as the Christ Event creates the possibility for the existence of the Mystical Body that is Church. It is the act of creation and the redemption itself that opens the space for realization of one’s existence. It appears that the only way to accomplish it is to accept the mission and follow Christ, especially in His proexistence. In consequence, one believing in the S on of G od is enclosed in the life of Christ and becomes a part of His Body. Church, as the community which experiences the redemptive presence of L ord, is called up to spread the salvation throughout the world. Following its Founder, who became a human being in specific moment and place, His Mystical Body fulfils its mission in definite time and place as well as through the proclaimed word and the acts of love.

KONSEKWENCJE ROZRÓŻNIENIA MIĘDZY CHRYSTOLOGIĄ "ODGÓRNĄ" I "ODDOLNĄ" W SOTERIOLOGII
Streszczenie
Rozróżnienie na chrystologię "odgórną" i "oddolną" może rodzić pewne nieporozumienia, gdy sugeruje ono istnienie dwóch odrębnych typów refleksji chrystologicznej. W rzeczywistości chrystologia "oddolna", zaczynająca się od refleksji nad historycznie egzystującym człowiekiem Jezusem, i chrystologia "odgórna", wychodząca od faktu posłania Syna Bożego w "ciało grzeszne" (2 Kor 5,21) powinny być sobie nawzajem podporządkowanymi drogami myśli chrystologicznej, powinny oświetlać jedną tajemnicę Chrystusa.
W artykule podjęto próbę analizy, czy ów podział "odgórny" - "oddolny" nie wprowadza jednak już z istoty swojej pewnego rozdźwięku w ujęcie tajemnicy Chrystusa; analizie zostaje poddana jednak nie sama chrystologia, lecz soteriologia, która jest z nią istotnie związana, a w której to wspomniane rozróżnienie także znalazło zastosowanie. Zaprezentowane zostają dwie książki: Soteriologia Juergena Werbicka i Chrystologia fundamentalna Karla-Heinza Ohliga, w których rozróżnienie na soteriologię "odgórną" i "oddolną" jest wyraźnie podkreślane, w każdej jednak w odmienny sposób. Te dwa przykłady pozwalają zrozumieć, że tendencja do odróżniania "odgórny" - "oddolny" ma swoje korzenie w myśli pooświeceniowej i w idącej za nią krytyce tradycyjnej soteriologii. To właśnie wyraźna świadomość historyczna, rozbudzone podejrzenie projekcji w odniesieniu do nauki o zbawieniu i stojąca u podstaw tychże kantowska rewolucja teoriopoznawcza skłaniają do wyróżnienia tego, co historycznie weryfikowalne i dla Feuerbacha "mało podejrzane" z historii Jezusa. W taki sposób pojawia się soteriologia "oddolna", która według Werbicka musi otwierać wiarygodnie na treści soteriologii "odgórnej", według Ohliga zaś jest ona soteriologią jedyną krytycznie akceptowalną. W artykule została postawiona teza, że już samo wymienione rozróżnienie w soteriologii wprowadza nieporozumienie w spojrzeniu na zbawcze znaczenie Chrystusa. Sugeruje ono bowiem myląco, że można oddzielnie mówić o zbawczym znaczeniu "człowieka Jezusa" i oddzielnie - wcielonego Syna Bożego. Na tle takiego nieporozumienia płynącego z typowo nowożytnego sposobu pytania o rzeczywistość Bożą widać wyraźnie integralne spojrzenie autorów Nowego Testamentu, którzy nie stawiają, rzecz jasna, pytań z doby Oświecenia, lecz przeżywają w sposób niepowtarzalny obecność Boga działającego w Chrystusie i temu dają świadectwo: Zbawicielem jest Bóg działający w Chrystusie.

JEDNOZNACZNOŚĆ I WIELOŚĆ W SOTERIOLOGII. UWAGI NA MARGINESIE MYŚLI W. HRYNIEWICZA. Streszczenie
Wobec wielości motywów i modeli soteriologicznych występujących w Biblii i w rozwoju teologii uprawnione jest twierdzenie o komplementarności poszczególnych ujęć. Teza taka pociąga za sobą konieczność refleksji nad kryteriami komplementarności, by uniknąć niebezpieczeństwa eklektyzmu. Szczególnym wyzwaniem jest jednak nie samo skonstruowanie takich kryteriów, ale ich dotrzymanie w realizowanej koncepcji teologicznej. Czy konstruowany model, deklarowany jako dopełniający wobec innych, nie wypiera faktycznie innych? Czy deklarowana otwartość na pluralizm modeli nie zanika jednak pod naporem poszukiwań jednej spójnej koncepcji? Problem taki zostaje omówiony w niniejszym artykule na podstawie koncepcji "teologii paschalnej" W. Hryniewicza. Autor ten konstruuje bowiem jedną specyficzną wizję soteriologii, deklarując przy tym jej uzupełniający, ubogacający charakter w stosunku do innych ujęć, a zwłaszcza do tradycyjnej zachodniej soteriologii staurocentrycznej. Sam też podejmuje wątki problemu kryteriów komplementarności modeli teologicznych. Okazuje się, że teologia paschalna W. Hryniewicza ukazuje soteriologiczną tradycję zachodnią raczej jako zawężenie niż odrębne, komplementarne spojrzenie na dzieło zbawcze Chrystusa. Bogata wizja teologiczna tego autora ostatecznie ogranicza możliwość uznania ujęć komplementarnych. Pozostaje pytanie, czy jest to nieunikniony skutek koncentracji na jednym modelu i staranności w jego uzasadnieniu. Na koniec zostaje zaproponowane pod dyskusję odmienne, nie tyle teologiczne, ile antropologiczne kryterium komplementarności modeli soteriologicznych, bazujące na odmiennych doświadczeniach (i sposobach ich wyrazu) nadziei na zbawienie, które wiązane jest zawsze z dziełem Chrystusa.

ELEMENTE DER NACHKONZILKIRCHENLITURGIE ÜBER DIE AUFERSTEHUNG DES MENSCHEN
Zusammenfassung
Wir leben in der Wirklichkeit mit eschatologischer Dimension. Die Anwesenheit der Ewigkeit in unserem irdischen Leben wird besonders durch die Liturgie hervorgehoben, die den Menschen zum eschatologischorientierten Leben und Handeln anhält. Der Tod bedeutet nicht nur das Ende vom irdischen Pilgern, sondern er ist vor allem als Eingang in die neue Existenz oder als Erfüllung von Pascha mit Christi in jedem Menschen anzusehen. In einem gewissen Sinne kann der Tod auch als Auferstehung verstanden werden. Dementsprechend muß man den Tod aus der Sicht der Auferstehung Christi und unserer Verbundenheit mit Ihm durch das Sakrament der Taufe und durch Eucharistie betrachten. Die Taufe ist ein Sakrament der Auferstehung, worauf die Kirchenliturgie besonders in der Zeit der Pascha hinweist Die Eucharistie ermöglicht uns, schon auf Erden das Leben der Auferstandenen zu leben. Vor dem 2. Vatikaner Konzil ist in der Begräbnisliturgie das Problem der menschlichen Seele, die der Erlösung bedarf, vorherrschend. In der Nachkonzillbegräbnisliturgie steht die Auferstehung Christi und unser Sieg in Ihm über Leiden und Tod im Mittelpunkt. Durch Christus und nur in Christus wird sich unsere Auferstehung vollziehen und die Auferstandenen und Erlösten werden dem Auferstandenen Christus gleichen. Die Frage nach der Auferstehung des Menschen ist in der Kirchenliturgie präsent und findet dort ihre Auslegung.

DAS REICH GOTTES NACH DER AUFFASSUNG DES ZWEITEN VATIKANISCHEN KONZILS
Zusamenfassung
Das 2. Vatikanische Konzil hat das Reich Gottes als eine dynamische und erlösende Wirklichkeit dargestellt, die einerseits bis in die Zukunft reicht, andererseits aber auch in der Gegenwart präsent ist und daher darauf drängt, gewisse Entscheidungen zu treffen. Das Reich Gottes wurde von Christus gegründet und es entwickelt sich ständig, bis es vollkommen wird. Es muss vor allem als Gottesgabe angesehen und als eine Aufgabe betrachtet werden, vor die der Mensch in seinem irdischen Leben gestellt wird. Eine entscheidende Rolle in der Entfaltung und Verwirklichung des Himmelreichs spielt die Kirche, in der es aufgebaut, angesagt und erwartet wird. Das Himmelreich kommt erst während Parusie völlig zur Geltung. Es wird das vollkommenste Zusammensein des Menschen mit Gott sein, wo Liebe, Wahrheit, Gerechtigkeit und Frieden ihren Höhepunkt erreichen. Die Frage nach dem Entgegenkommen muss von jedem Menschen beantwortet werden. Dem Himmelreich entgegenzukommen bedeutet nicht nur seine potentielle Existenz anzuerkennen, sondern vor allem das Engagement für seine Verwirklichung.

ESCHATOLOGIA JAKO TEOLOGIA NADZIEI. REFLEKSJA TEOLOGICZNA INSPIROWANA ENCYKLIKĄ BENEDYKTA XVI SPE SALVI. Streszczenie
Od drugiej połowy minionego wieku eschatologia przeżywa swój rozwój. Przez długie jednak wieki sprawy ostateczne umieszczano na dwóch różnych krańcach: albo nie interesowano się tą kwestią, przerzucając wszystko poza doczesność, albo też nadmiernie chciano rozeznać i dokładnie opisać to wszystko, co będzie miało miejsce po śmierci. Pewną konsekwencją izolacji eschatologii w stosunku do innych traktatów dogmatycznych było jej "urzeczowienie", a także przedstawianie poszczególnych zagadnień w tonacji "reportażu z przyszłości". Dziś trzeba na nowo zrozumieć, jakie miejsce zajmuje eschatologia w całym życiu chrześcijańskim. Eschatologia nie może być jedynie opisem wydarzeń, które mają nastąpić w przyszłości, ale problematyka eschatologiczna powinna stać się sprawą najbardziej aktualną w życiu każdego człowieka. W nurcie nowego spojrzenia na sprawy ostateczne należy umieścić encyklikę Benedykta XVI o nadziei chrześcijańskiej, Spe Salvi. Niewiele bowiem możemy powiedzieć o wydarzeniach ostatecznych, nie umieszczając ich w kontekście Bożej obietnicy i chrześcijańskiej nadziei. W nauczaniu Benedykta XVI eschatologia chrześcijańska jest eschatologią nadziei, to znaczy jest nauką o Bogu, który powołuje człowieka do wspólnoty z sobą. Chrześcijanin spogląda więc w przyszłość z nadzieją. Stąd również i wszelkie wypowiedzi o przyszłości umieszcza on w kontekście nadziei. Według papieża, szczególnymi "miejscami" urzeczywistniania się nadziei chrześcijańskiej w kontekście wydarzeń ostatecznych są: śmierć, sąd Boży i życie wieczne. Język eschatologii to przede wszystkim język nadziei. W obliczu rzeczywistości ostatecznej człowiek zdobywa się na odwagę nadziei. U źródeł zaś chrześcijańskiej nadziei leży wiara w Boga, który jest Miłością.

OBRAZ BOGA OJCA W NOWYM TESTAMENCIE. ZAGADNIENIA WSTĘPNE. Streszczenie
W ubiegłym wieku rozwój nauk biblijnych inspirował refleksję teologii dogmatycznej. Odchodząc od powoływania się na teksty biblijne na zasadzie dicta probantia oraz od wyłącznie spekulatywnego traktowania ontycznych treści objawienia, teologia dogmatyczna zwróciła się ku ich wymiarowi historyczno-zbawczemu. Można zauważyć analogiczny wpływ współczesnej biblistyki na wyodrębnienie traktatu poświęconego Bogu Ojcu. Znaczącą rolę odegrały w nim studia nad wypowiedziami Jezusa o Bogu jako swoim Ojcu oraz o Bogu jako Ojcu ludzi. Studia te jednak nie doprowadziły do wyróżnienia biblijnej nauki o Bogu, analogicznej do chrystologii i pneumatologii biblijnej. W artykule podano przyczyny tego braku oraz trudności w wyodrębnieniu tej nauki. Dostrzeżenie w dogmatyce jej potrzeby zachęca, aby przedstawić dane biblijne odnoszące się do głównego protagonisty całej historii zbawienia. Teologia biblijna, która jest zorientowana na naukę o Bogu Ojcu, jest w stanie uwzględnić rozwój całego objawienia, poświadczony w obydwu częściach Biblii, ponieważ przede wszystkim na tle tej nauki, którą zawierają Stary Testament i pisma judaizmu okresu Drugiej Świątyni, można dostrzec nowość objawienia Nowego Przymierza. W takim studium należy wziąć pod uwagę wszystkie teksty odnoszące się bezpośrednio i pośrednio do Boga Ojca.

Criticism of the theological works of Elizabeth A. Johnson by United States Conference of Catholic Bishops. Case study
The church is founded upon the confession of faith in the true God. For this reason orthodoxy which mean correct belief or correct praise, is for the church a very fundamental issue. And if the orthodoxy is so important, the possibility and risk of heresy occur. So it was during the history of the church, and is no different today.
Through the centuries the church has changed practice regarding those who propagate unorthodox thinking. In this paper, we will be show the instance of contemporary intervention of Magisterium and we will discuss views, which were considered as to be false.
The case of Elizabeth A. Johnson, which we are going to analyse, is a fine example of how the contemporary disputes takes place between theologian and magisterium because of broad documentation of these event. For the same reason (voluminous sources) text is to be limited to referencing the views of American theologian and their assessment by United States Conference of Catholic Bishops. However, we will try analyse some views of the author, which were particularly criticized by bishops.

The Dispute about the Pentecostalisation of the Church
Nowadays, more and more is said about so called pentecostalisation of Christianity. It may be observed in the development of neopentecostal congregations and Churches and also in the influence of those communities on traditional Churches, including the Catholic Church. The value of this phenomenon is still discussed. Supporters of the accusation of pentecostalisation see it as a root of destructive tendencies for the Church and a way of blurring the differences between denominations. Opponents of the accusation see the pentecostalisation as an exchange of the spiritual gifts, although they do not negate the mistakes made in some communities. The article joins in this discussion, focusing especially on the opinions of Polish theologians. The author is convinced that openness to new aspects of spirituality and religiousness, as well as forms of existence or organization of the Church does not stand in the opposition to the Tradition. Since the idea of continuity of the Catholic identity includes preservation of the whole heritage of faith parallel to courageous finding oneself in what is new and more suitable for the contemporary people. This novelty is the crux of the Gospel and a chance for development of the Church. What we need is only a proper doctrinal foundation, the concern for holiness and the common sense.