ŚLĄSKIE STUDIA HISTORYCZNO-TEOLOGICZNE

DIE KARITATIVE AKTION DER DIÖZESE KATTOWITZ IN DEN JAHREN 1925-1939. DEREN ZIELE UND TÄTIGKEITSREGELN
Zusammenfassung
In der Zwischenkriegszeit basierte die karitative Aktion der Diözese Kattowitz in seiner Tätigkeit auf den Erfahrungen aus Posen und - indirekt - auch auf den der deutschen, die in Freiburg von den Prälat Lorenz Werthmann gemacht wurden. Der Zentrale des Caritasverbandes zu Kattowitz unterstanden die Filialen, die sich in fast allen Pfarrgemeinden befanden, die auch mal besser, mal schlechter wirkten und mit unterschiedlichem Erfolg die Folgen der Arbeitslosigkeit zu bewältigen probierten. Die katholischen Aktivisten hatten keine Ambitione, Lösungen der Armutsfragen in der Veränderung des Systems, eines sogenannten dritten Weges - einer Formation zwischen Kapitalismus und Sozialismus, zu suchen. Im Gegensatz zu der öffentlichen Armenpflege bemühte sich die Caritas, meistens auch erfolgreicher, individuell auf die Bedürftigen einzugehen um dann besser gezielt helfen zu können. Es wurden Kontakte mit der öffentlichen Armenpflege geschlossen. Gleichzeitig aber bemühte man sich auch darum, die eigene Unabhängigkeit zu bewahren und damit den Tätigkeitsbereich nicht nur auf die sittlichen Seiten der durch das materielle Elend hervorgerufenen Probleme einzuschränken. Die in der karitativen Arbeit gewonnene praktische Erfahrung verhinderte das Eintreten von Missbrauch und ließ den Vorwurf einer Tätigkeitsnaivität, besonders wenn es um die Verteilung der materiellen Güter ging, nicht zu. Der Caritasverband war, wenn man die unvermeidlich stark ausgebauten Organisationsstrukturen und das Ausmaß der Bürokratisierung betrachtet, eine direkte Konkurrenz gegenüber der öffentlichen Armenpflege, die von der staatlichen Administration geleistet wurde.

The Benefit of Studying History
Does the Silesian model of a priest exist? If so, what, and to what extent, affects its specificity: family environment, school, presbytery, parish, seminary? The author of the article by answering these questions draws attention to the historical factors preceding the establishment of the diocese of Katowice: religious, church, social and political ones which contributed to the specificity of a Silesian priest: rural and urban parish priest, churches builder, community worker, political and cultural activist, education officer.

WYDZIAŁ TEOLOGICZNY NA PAŃSTWOWYM UNIWERSYTECIE. Streszczenie
Po roku 1989 na kilku uniwersytetach państwowych w Polsce powstały wydziały teologiczne. Wydział Teologiczny w Katowicach, powołany uchwałą Senatu Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach oraz dekretem Kongregacji Wychowania Katolickiego, rozpoczął pracę naukowo-dydaktyczną w roku akademickim 2001/2002. Wydział Teologiczny jest zatem na państwowym uniwersytecie instytucją kościelną i z tej racji ma swoją kościelną tożsamość, a jednocześnie, podlegając przepisom państwowym, zobowiązany jest do prowadzenia prac badawczych i studiów na poziomie akademickim. Wydział Teologiczny w Katowicach uzyskał, zgodnie z prawem państwowym, uprawnienia nadawania stopnia doktora (w 2002 r.) i doktora habilitowanego nauk teologicznych (od 2008 r.). Kształci przede wszystkim teologów przyszłych duszpasterzy, także teologów nauczycieli religii, świeckich katechetów dla szkół oraz teologów świeckich w zakresie ogólnej teologii. Środowisko akademickie państwowego uniwersytetu przyjęło ten fakt pozytywnie, mimo że najczęściej kojarzy kształcenie teologów jako przygotowanie osób duchownych do pracy w instytucjach kościelnych, w parafiach. Podobnie środowisko kościelne, a nawet sami zainteresowani studiami teologicznymi, klerycy, traktują studium teologii w Katowicach pragmatycznie, to znaczy, wykształcenie wyższe w naukach teologicznych jako przygotowanie do pracy duszpasterskiej. Mniej oczywiste i zrozumiałe są natomiast cele badawcze Wydziału Teologicznego. Dla niektórych pracowników nauki, filozofów i socjologów te cele Wydziału Teologicznego na państwowym uniwersytecie wydają się nie do pogodzenia z celami naukowymi. Praktyczne i pragmatyczne nastawienie środowiska kościelnego wobec studiów teologicznych i krytyczne opinie o teologii jako nauce na uniwersytecie mogą się składać między innymi na sytuację kryzysową nauk teologicznych, o której wobec środowisk akademickich w Niemczech swego czasu pisał Joseph Ratzinger, profesor teologii w Niemczech (obecnie papież Benedykt XVI). Jego uwagi krytyczne o kształceniu na wydziałach teologicznych i seminariach duchownych w Niemczech warto wziąć pod uwagę także na Śląsku.

THE PARTICIPATION OF THE SILESIAN CLERGY IN NATIONAL AND POLITICAL LIFE OF THE UND REPUBLIC OF POLAND
Summary
In a difficult period of struggle for borders, uniting of the Polish lands and formation of the rehearing country the Silesian clergy fulfilled its role very well. The priests, who engaged on Polish side met with vexations and became victims of terror. The Silesian priests' national and political activity was appreciated with their election to the Seym and Senate of the Republic of Poland, the Silesian Seym and Silesian Voivode's Counsil in Katowice. The priests were looking also for suitable for them a political organisation. They wished, they worked for such an organisation which the best met the requirements of the Church. It was - according to them - the National Democracy or the Christian Democracy. The society noticed the clergy's merits rendering for building the independence of Poland and consolidation of its existence. The distinguishing priests were conferred national awards and honorary citizenship of the Silesian cities.hon

Don Michał Kostoń - tentativi di reclutamento. Sommario
Il reclutamento dei collaboratori per gli organi di sicurezza negli anni del regime comunista (1944–1989) e diventato oggetto di numerose pubblicazioni. Sebbene i mezzi di comunicazione di massa siano particolarmente interessati alle questioni riguardanti gli informatori degli organi di sicurezza, reclutati tra i sacerdoti, religiosi e seminaristi, sono tuttavia sempre necessari gli studi delle testimonianze dirette sul reclutamento e le analisi critiche degli archivi della polizia segreta. L’articolo e dedicato al caso riguardante un alunno del seminario maggiore della diocesi di Katowice. Il materiale viene esaminato alla luce dei dati sul modo di operare dei servizi segreti contro la Chiesa cattolica in Polonia e, in particolare, sui loro criteri della scelta del candidati alla collaborazione e sulle operazioni intraprese prima di entrare nel seminario, durante il servizio militare di leva e nel periodo degli studi nel sacerdozio. Al testo sono allegate le lettere del seminarista che in quel tempo informavano le autorita del seminario sui tentativi intrapresi da parte dei servizi del regime comunista.