ŚLĄSKIE STUDIA HISTORYCZNO-TEOLOGICZNE

ZARYS KONCEPCJI TEOLOGII PASTORALNEJ KS. FRANCISZKA BLACHNICKIEGO. Streszczenie
Krytyczna analiza posoborowej myśli pastoralno-teologicznej posłużyła ks. Blachnickiemu nie tylko do wprowadzenia jej na obszar polskiej myśli teologicznej, lecz także do wypracowania własnego i oryginalnego ujęcia tej dyscypliny wiedzy teologicznej. W swojej koncepcji ks. Blachnicki, pozostając w nurcie eklezjologicznej dedukcji teologii pastoralnej, wypracował pojęcie Kościoła odpowiadają ce aktualnej jego samoświadomości. Pojęcie to wyprowadził z dokonanej przez siebie syntezy eklezjologii Vaticanum II. Operując biblijnym pojęciem wspólnoty, dokonał jednocześnie próby jej trynitarnej dedukcji, co znalazło wyraz najpierw w asocjacji pneumatologicznej eklezjologii H. Mühlena, a następnie w trynitarnym uzasadnieniu teologii pośrednictwa zbawczego Kościoła, które wyraża się w istnieniu w Kościele dwóch porządków pośrednictwa, odpowiadających podwójnej misji Osób Bożych, a więc porządku chrystologicznego (związanego z słowem, sakramentem i urzędem) i porządku pneumatologicznego (związanego z realizacją życia chrześcijańskiego wszystkich wiernych w zjednoczeniu z Chrystusem i innymi ludźmi w Duchu Świętym), i w określeniu teologii pastoralnej jako teologii żywego Kościoła na podstawie dogmatu trynitarnego. Tym żywym Kościołem jest zrealizowana wspólnota życia ludzi z Bogiem i pomiędzy sobą w Chrystusie i w Duchu Świętym. Syntezę swej dedukcji ks. Blachnicki zawarł w sformułowaniu zasady życia Kościoła, zasady jego działania i zasady teologii pastoralnej jako teologii tego życia.
Zasadą życia Kościoła, określającą, w jaki sposób ma się on urzeczywistniać zgodnie z wolą Chrystusa i swoją naturą i dla zapewnienia sobie wewnętrznego i zewnętrznego wzrostu, jest koinonia, czy li - zrealizowana w widzialnym znaku posługi słowa i sakramentu oraz społecznej jedności wiary i miłości - wspólnota ludzi z Chry stusem i z sobą w Duchu Świętym, który jako jedna i ta sama Oso ba w Chrystusie i wszystkich członkach Kościoła stanowi niewidzial ną istotę tej wspólnoty. Sformułowana przez Blachnickiego zasada działania Kościoła, będąca zarazem zasadą teologii pastoralnej i duszpasterstwa, brzmi następująco: Pośrednictwo zbawcze Kościoła (czyli duszpasterstwo) należy sprawować w tym celu i w taki sposób, aby uobecniać samooddanie się Boga w Chrystusie w słowie i w sakramencie i warunkować wolne przyjęcie tego oddania się we wzajemnym oddaniu siebie w Duchu Świętym przez wiarę i miłość, dla urzeczywistniania wspólnoty w aspekcie wertykalnym (z Bogiem) i horyzontalnym (z braćmi), w widzialnym i skutecznym znaku zgromadzenia eucharystycznego i wspólnoty lokalnej, pozostającej w jedności z Kościołem po wszechnym.
Teologię pastoralną ks. Blachnicki rozumiał jako teologię zbawczego pośred nictwa Kościoła, u podstaw której leży, wypracowany przez eklezjologię Soboru Watykańskiego II, "obraz wiodący" urzeczywistniania się Kościoła jako wspólnoty, określony bliżej przez pojęcie sakramentu. Zasadą życia i działania Kościoła jest realizowanie koinonii na trzech płaszczyznach życia Ko ścioła. Najpierw w znaku zgromadzenia liturgicznego, które - dzięki stałej obecno ści Chrystusa w swoim Kościele - posiada moc objawiania i tworzenia siebie jako Kościół poprzez przepowiadanie słowa, sprawowanie Eucharystii oraz pozostałe sakramenty (leiturgia). Następnie Kościół ma moc urzeczywistniania się w osobie ludzkiej (martyria) poprzez przepowiadanie słowa, związane z nawróceniem się (ewangelizacja) i włączeniem się osoby w proces inicjacji (katechumenat), który ostatecznie prowadzi do odkrycia diakonijnej wspólnoty (diakonia), stojącej w służbie odnowy Kościoła lokalnego (koinonia). W realizacji tego zadania wielką rolę mają do spełnienia rozwijające się w Kościele ruchy eklezjalne. Jednym z nich jest założony przez ks. Blachnickiego ewangelizacyjno-katechumenalny Ruch Światło-Życie.
W konsekwencji ks. Blachnicki sformułował treść zasady formalnej teologii pastoralnej. Oprócz jej znaczenia w realizowaniu tzw. duszpasterstwa, wskazał również na jej wartość w określeniu struktury przedmiotu teologii żywego Kościoła. Teologia pastoralna jako nauka zyskuje w proponowanej zasadzie formalnej swoje principium, które pozwala rozbudować ją jako prawdziwie teologiczną i dedukcyjną naukę. Otrzymuje ona jasno określony przedmiot materialny i formalny. Przedmiotem materialnym jest Kościół, dlatego zamiast o teologii pastoralnej, lepiej - zdaniem Blachnickiego - mówić o eklezjologii pastoralnej. Określenie ,,pastoralna" z kolei wskazuje na przedmiot formalny, jakim jest zaanga żowana i zmierzająca do działania troska o wzrost Kościoła. Ta troska może dotyczyć tylko Kościoła żywego, istniejącego i mającego się urzeczywistniać we współczesnym świecie - i ta aktualność również stanowi przedmiot formalny tej dy scypliny. Dlatego w postulowanej analizie trzeba zawsze mieć na uwadze trzy elementy: idealny obraz Kościoła, odpowiadający Bo żemu planowi jako element normatywny i zobowiązujący; aktualną, zjawiskową postać Kościoła w jego przejawach życia i formach dzia łania jako element krytycznie oceniany i - na trzecim miejscu - tak zwany świat współczesny, jeśli warunkuje on urzeczywistnia nie się Kościoła, będąc jakąś aktualizacją i specyfikacją Bożego we zwania do realizacji misji Kościoła. W konsekwencji, jako rezultat dokonanych analiz, ks. Blachnicki zaproponował następującą definicję "teologii pastoralnej": Eklezjologia pastoralna jest teologiczno-praktyczną nauką, która w świetle objawienia oraz zbawczej woli Boga (obiectum formale quo) zajmuje się żywym Kościołem, czyli Kościołem, jeśli urzeczywistnia się on i ma się urzeczywistniać współcześnie we wspólnocie (obiectum formale quod), ustalając - na podstawie analizy jego sytuacji - zasady i dyrektywy jego działania na dziś i na jutro. Oprócz wskazań dotyczących metody teologii pastoralnej ks. Blachnicki wyprowadził również cały zakres i strukturę przedmiotu materialnego tej dyscypliny, dzieląc ją na teologię pastoralną (eklezjologię pastoralną) ogólną i szczegółową. Zasadą porządkującą i określającą bliżej strukturę przedmiotu eklezjologii pastoralnej jest idea wspól noty, która pełni w tym schemacie zarówno funkcję zasady jednoczącej wszystkie dyscypliny szczegółowe i dziedziny eklezjologii pastoralnej, jak i podstawę ich podziału.

TOWARDS ECOLOGICAL ETHICS
This work concerns the most pressing - except war - danger for the world and mankind: the ecological disaster. The present author tries to define a theological and moral standpoint of the Church to this question, as seen in the light of such ecclesiastical papers as Constitution "Gaudium et Spes", the document of the Third Synod of Bishops "Justice in The World", The Apostolical Letter "Octogesima Adveniens", Pope Paul's VI message to The Stockholm Conference for Protection of Natural Environment and others. It is the mankind's duty not only to avoid spoiling of the natural environment, but to shape it properly as well. This duty is a moral one and pertains to the problems of moral philosophy. Assuming that, author of this work presents us subsequently some principles of a kind of environmental ethics ("eco-ethics"), the aim of which is to indicate, what should man do to protect the natural environment, and to say why should he do so. As the main source of threats for the natural environment Rev. Jan Grzesica considers the mentality of the contemporary man, his egoism and selfishness, his false hierarchy of values, according to which material goods are the most important - in spite of the order established by God, who indicates us the supernatural values and and the supreme aim as matters of the utmost importance. Man has been created by God as a being consisting both of the body and the spirit and as such he then has been redeemed by Our Lord Jesus Christ. Therefore it won't be enough to protect our world against an ecological disaster if we would clean the atmosphere, soil and water up and re-create the areas of silence only. First of all man must clear up himself and his mentality; he must define his place in the natural environment. Together with the man also the nature has been created by God as well and both constitute an inseparable unity, which is expecting salvation. That is why the mutual cooperation of both - the man and his environment - is necessary. God has submitted the earth to the man, but at the same time He has committed the earth to man's care. The foundation of eco-ethics is the precept of love. Our love towards God implies a deep esteem towards His work. The man's moral duty is a sort of an ecological asceticism - he should provide for his needs at the least possible consumption, trying to endeavor after an ethical, spiritual and cultural growth. The man's aim should be "to be", not "to have". A Christian, responsible for the world's shape and its future, does not stand in blind opposition to the progress, nevertheless he should stand in opposition against a blind progress. The limitations of human activity throughout the world are defined by the St. Franciscus' respect to nature. Nature is not "res nullius", but it is "res omnium". As a property of all mankind it belongs also to the future generation, because God is the Father of all people and He is the Donor of life for all of them.

MAŁE PRZEDSIĘBIORSTWA A PARTYCYPACJA W ZARZĄDZANIU
Streszczenie
Istotną cechą zmian w życiu gospodarczym Polski, zapoczątkowanych w 1989 r., jest dynamiczny wzrost liczby małych przedsiębiorstw prywatnych. Mają one coraz większy udział w tworzeniu dochodu narodowego i zatrudniają coraz większą liczbę pracowników. Ta nowa jakość życia społeczno-gospodarczego w Polsce przynosi z sobą szereg nowych problemów istotnych zarówno dla nowo tworzącej się grupy prywatnych właścicieli przedsiębiorstw, jak i dla zatrudnianych przez nich pracowników. Jednym z nich jest kwestia udziału pracowników w zarządzaniu przedsiębiorstwem, a dokładniej: czy postulat partycypacji w zarządzaniu - formułowany nie tylko przez doktryną społeczną Kościoła, ale także przez coraz bardziej świadomy swojej wartości świat pracy - możliwy jest do realizacji na terenie małego przedsiębiorstwa prywatnego? Autor opracowania, po przedstawieniu istoty postulatu partycypacji i analizie specyfiki małego przedsiębiorstwa (firmy) oraz funkcji, jaką spełnia w nim przedsiębiorca- właściciel, stoi na stanowisku, że niewskazane byłoby tworzenie w małych przedsiębiorstwach prawno-instytucjonalnych rozwiązań udziału pracowników w zarządzaniu na wzór tych, które mogą mieć zastosowanie w przedsiębiorstwach dużych. Nie oznacza to jednak, że pracownicy małego przedsiębiorstwa powinni być zupełnie pozbawieni wpływu na podejmowane przez właściciela decyzje i sprowadzeni do roli biernych wykonawców tych decyzji. Możliwość udziału pracowników w podejmowaniu przez przedsiębiorcę-właściciela decyzji stwarza bliskość i codzienność wzajemnych kontaktów. W ich ramach każdy pracownik może dzielić się ze swoim szefem spostrzeżeniami i uwagami dotyczącymi wykonywanej pracy oraz funkcjonowania całej firmy. Warunkiem realizacji tego typu uczestnictwa w zarządzaniu jest właściwa postawa przedsiębiorcy i pracowników, to znaczy postawa solidarności, wzajemnego szacunku i życzliwości.

CYWILIZACYJNA DROGA KU ŚMIERCI. Streszczenie
Użyte przez kardynała Josepha Ratzingera, dzisiejszego papieża Benedykta XVI, w dniu inauguracji pontyfikatu Ojca Świętego Jana Pawła II określenie "cywilizacja śmierci" odzwierciedlało wówczas stosunek ludzi do życia w ogóle. Dziś przyjęło się mówić o "cywilizacji śmierci", przeciwstawiając ją "cywilizacji życia". O ile samo jeszcze słowo "cywilizacja" zakłada jakieś, choćby cząstkowe, dobro, o tyle "cywilizacja śmierci" niesie już z sobą jedynie zło. Niniejsza publikacja, zakładając, że współczesny świat nie jest wprost "cywilizacją śmierci", a jedynie obszarem kontynuacji odwiecznego zmagania dwóch prądów kulturowych, takich jak: cywilizacja śmierci i cywilizacja życia, jest próbą odpowiedzi na pytanie, kto jest dawcą i panem życia oraz kto winien ponosić odpowiedzialność za stworzenie godziwych warunków życia dla niepełnosprawnych, ludzi starszych i chorych, czyli tych, którzy z różnych powodów nie mogą lub nie potrafią sami o nie zadbać. Ze smutkiem bowiem konstatujemy, że człowiek jest dziś ceniony nie za to, kim jest, ale za to, co posiada, czego dokonuje i jakie przynosi korzyści społeczeństwu, a przecież jedynie godność ludzka winna być tą granicą etyczną, której przekraczać nie wolno.

Trasformazione escatologica del mondo. Sommario
L’articolo pone la domanda sul futuro escatologico del mondo. La questione viene affrontata sia dalla prospettiva delle scienze umane, sia da quella offerta dalla meditazione biblico - teologica. Essa sembra rimanere senza risposte definitive dal punto di vista della scienza, riceve invece una soluzione alla luce della Rivelazione cristiana. Il mondo intero – e in particolare l’essere umano (apice del creato) – vedrà il suo “rinnovamento” finale: si tratta della trasformazione e della glorificazione escatologica. Questi eventi avranno luogo solo alla fine dei tempi – anche se già attualmente si presentano come credibili – grazie al fatto e alla potenza salvifica della risurrezione di Gesù Cristo.