ŚLĄSKIE STUDIA HISTORYCZNO-TEOLOGICZNE

Value hierarchy and marital satisfaction in late adulthood
The issue of marital satisfaction arouses today great interest of psychologists. The research that has been carried out in this area has related primarily to spouses in early and middle adulthood. But there are still few studies on the determinants of success in the late phase of marital adulthood. Meanwhile, it is the old age that can be the “golden age” of married life. The purpose of this article is therefore to answer the question if there is any relation between the value hierarchy and the marital satisfaction in late adulthood. To achieve this goal, a study was conducted on 120 people (60 couples) aged 60 to 75. The quality of marriage relationship was examined by means of M. Plopa Marriage Questionnaire. Thanks to Scheler’s Scale of Values in adaptation of P. Brzozowski we have been able to characterize the hierarchy of values of the questioned couples. As expected, the system of values remains in a statistically significant relation to marital satisfaction.

RELIGIONSUNTERRICHT IN DEN SCHULEN IM ERZIEHUNGSPROZEß DER JUNGEN GENERATION IN DER ZEIT DER WERTKRISE
Zusammenfassung
Ich wollte durch komplexes das Erziehungswesen betreffendes Denkgebiet das aus dem christlichen Glauben, den anthropologischen Wissenschaften, dem gesunden Menschenverstand und der realistischen Pädagogik fließt, daraufhinweisen, daß es beim Religionsunterricht unentbehrlich !st, sich ständig auf die richtige Werthierarchie zu berufen, den Sinn des Menschenlebens zu bestimmen, die Zöglinge zum Entdecken von Antworten zu führen nieht nur auf die Frage, was der Mensch ist, sondern auch auf die Frage, was der Mensch werden kann.
Die so realisierten katechetischen Aufgaben schalten sich in die geplante Reform des Bildungssystems der "Schule der Zukunft" ein. Das Model der personalistischexistenziellen Katechese stützt sieh auf drei fundamentale Grundsätze: die Konzeption des Menschen, die axiologischen Erziehungsgrundlagen und die integrale Methoden der Erfahrungsinterpretation und des pädagogischen Dialogs. In der Katechese ist vor allem die Berufung auf Gott als allumfassendes Fundament nötig, auf jenes am meisten konkrete Beispiel, das uns in der Person Jesu gegeben wurde. An dem Erlösungswerk Christi teilnehmend sollen wir den Hauch einer anderen, übernatürlichen Wirklichkeit mit uns bringen und damit die Hoffnung, in dieser oft unmenschlichen Welt die Dinge in ihren richtigen Ausmaßen zu erblicken.
Der Religionsunterricht in den Schulen gehört heute in höherem Grad als je zu den wichtigsten Aufgaben der Kirche in Polen. Die Behandlung der Katechese als einer lästigen, zusätzlichen seelsorgerischen Tätigkeit ist ein Mißverständnis. In dem Bildungs- und Erziehungssystem der jungen Generation, die der Nation des überwiegend römisch-katholischen Bekenntnisses angehört, bildet der Religionsunterricht einen wichtigen Faktor im Werk universaler Edukation der ganzen Gesellschaft und ein wesentliches Element pluralisticher Kultur der heutigen Zivilisation.lis

CZŁOWIEK POMIĘDZY "BYĆ" A "MIEĆ". Streszczenie
Jednym z najważniejszych współczesnych problemów kulturowych jest problem prymatu człowieka i wartości ludzkich wobec całego nieosobowego i przedmiotowego świata, w którym żyje. Niezależnie od różnych ujęć antropologicznych tego problemu, sama natura i kształt relacji człowieka do innych rzeczywistości stanowi punkt wyjścia dla analiz aksjologicznych, etycznych, socjologicznych, psychologicznych, ekonomicznych itp. Personalizm, w samym rdzeniu swoich założeń, tez i wniosków, podkreśla pierwszeństwo osoby ludzkiej wobec wszelkich innych struktur i rzeczywistości. Nie jest to tylko pierwszeństwo o charakterze logicznym, ale priorytet natury ontycznej. Taki fundament analiz posiada bardzo daleko idące konsekwencje. Z takiej perspektywy podejmujemy w niniejszym artykule analizę napięć pomiędzy dwiema sferami ludzkiego życia i działania, pomiędzy byciem a posiadaniem, sferami, które filozofia określa pojęciami "być" i "mieć", starając się pokazać, że w kontekście prymatu osoby i jej obiektywnego świata wartości, etyka personalistyczna jest w zasadzie etyką mądrych, racjonalnych, odpowiedzialnych wyborów, służących "byciu więcej" człowiekiem.

BEZROBOCIE W POLSCE W ASPEKCIE SPOŁECZNO-ETYCZNYM
Streszczenie
Praca stanowi jeden z centralnych tematów katolickiej nauki społecznej, w której podkreśla się jej godność i wartość, fundamentalne znaczenie dla istnienia i rozwoju osoby oraz akcentuje wagę prawa do pracy jako jednego z podstawowych praw osoby ludzkiej. Wyjaśnia to powód zainteresowania i zatroskania Kościoła, wołającego o sprawiedliwość i poszanowanie godności osoby ludzkiej, jedną ze współczesnych kwestii społecznych - bezrobociem. Bezrobocie w Polsce charakteryzuje się wysoką stopą, należącą do najwyższych w Europie, nie wyłączając krajów, w których dokonuje się także transformacja ustrojowo-gospodarcza. Szczególnie niepokojącym i niebezpiecznym zjawiskiem jest bardzo duża liczba ludzi młodych pozostających bez pracy. Specyfiką polskiego bezrobocia, uwarunkowaną prawdopodobnie procesem przemian ustrójowo-gospodarczych, jest jego utrzymywanie się, a nawet okresowe powiększanie się przy równoczesnym, relatywnie dużym wzroście gospodarczym. Zło bezrobocia ma wiele wymiarów. Są one w pewnym sensie analogiczne do wymiarów wartości pracy, gdyż są ich zaprzeczeniem, uniemożliwiają ich realizację. Fundamentalny jest wymiar osobowy. Brak pracy uniemożliwia zdobycie środków do utrzymania życia, wymierzony jest więc przeciwko podstawowemu prawu osoby ludzkiej. W odniesieniu do dynamicznego wymiaru osobowości bezrobocie wyklucza możliwość rozwoju osobowości, "stawanie się bardziej człowiekiem". Wyróżnia się ponadto m.in. wymiar społeczny, moralny oraz polityczny bezrobocia. Rozwiązanie wielu problemów wiążących się z brakiem pracy przez zasiłek dla bezrobotnych należy traktować jako tylko doraźny środek walki z bezrobociem. Długotrwałe utrzymywanie takiego stanu budzi z punktu widzenia katolickiej nauki społecznej kilka zastrzeżeń. Najpoważniejsze, bo dotyczące istoty pracy jako czynności wykonywanej przez osobę ludzką, wynika z faktu, iż u podstaw takiego rozwiązania problemu leży rozumienie pracy jako wartości tylko gospodarczej, środka, za pomocą którego zdobywa się niezbędne do życia pieniądze. Praca tymczasem posiada wiele innych, niemniej ważnych dymensji. Przy tego rodzaju rozwiązaniach widać, jak głęboko w świadomości ich twórców zakorzenione jest instrumentalne rozumienie pracy jako czynnika produkcji redukowanego do wymiaru tylko ekonomicznego, który traktowany jest abstrakcyjnie, w oderwaniu od podmiotu wykonującego pracę. Katolicka nauka społeczna wskazuje ogólne kierunki i zasady, na których powinny bazować szczegółowe, techniczne propozycje reform mających na celu zatrudnienie wszystkich zdolnych i chętnych do podjęcia pracy. W odniesieniu do ładu społeczno-gospodarczego fundamentalne znaczenie ma zasada pierwszeństwa pracy ludzkiej przed kapitałem - instrumentalnym czynnikiem życia gospodarczego. W świetle odczytanych przez nią zasad społeczno-etycznych dokonywane są także oceny proponowanych rozstrzygnięć. Wzrastające doświadczenie wielowymiarowości zła bezrobocia przynagla coraz szersze gremia do nasilenia działań zmierzających do solidarnego rozwiązywania kwestii bezrobocia.

PRAWO NATURALNE I WARTOŚCI W ŚWIETLE TOMIZMU T. ŚLIPKI SJ. Streszczenie
Twórczość etyczna Tadeusza Ślipki SJ (ur. 1918) wpisuje się w wybitne osiągnięcia polskiego tomizmu. Badania nad sferą deontologiczną etyki doprowadziły Ślipkę do stworzenia pojęcia "fenomenu deontycznego". Ów fenomen obejmuje z jednej strony imperatyw określonego działania, a z drugiej - prawo oparte na tym imperatywie oraz odpowiadający temu prawu obowiązek. Fenomen deontyczny stanowi esencjalny składnik porządku etycznego i pozostaje w ścisłej relacji aksjologicznej ze światem wartości. Absolutny charakter norm moralnych, opartych na prawie naturalnym, odwołuje się do równie absolutnego charakteru wartości moralnych.g

MAŁE PRZEDSIĘBIORSTWA A PARTYCYPACJA W ZARZĄDZANIU
Streszczenie
Istotną cechą zmian w życiu gospodarczym Polski, zapoczątkowanych w 1989 r., jest dynamiczny wzrost liczby małych przedsiębiorstw prywatnych. Mają one coraz większy udział w tworzeniu dochodu narodowego i zatrudniają coraz większą liczbę pracowników. Ta nowa jakość życia społeczno-gospodarczego w Polsce przynosi z sobą szereg nowych problemów istotnych zarówno dla nowo tworzącej się grupy prywatnych właścicieli przedsiębiorstw, jak i dla zatrudnianych przez nich pracowników. Jednym z nich jest kwestia udziału pracowników w zarządzaniu przedsiębiorstwem, a dokładniej: czy postulat partycypacji w zarządzaniu - formułowany nie tylko przez doktryną społeczną Kościoła, ale także przez coraz bardziej świadomy swojej wartości świat pracy - możliwy jest do realizacji na terenie małego przedsiębiorstwa prywatnego? Autor opracowania, po przedstawieniu istoty postulatu partycypacji i analizie specyfiki małego przedsiębiorstwa (firmy) oraz funkcji, jaką spełnia w nim przedsiębiorca- właściciel, stoi na stanowisku, że niewskazane byłoby tworzenie w małych przedsiębiorstwach prawno-instytucjonalnych rozwiązań udziału pracowników w zarządzaniu na wzór tych, które mogą mieć zastosowanie w przedsiębiorstwach dużych. Nie oznacza to jednak, że pracownicy małego przedsiębiorstwa powinni być zupełnie pozbawieni wpływu na podejmowane przez właściciela decyzje i sprowadzeni do roli biernych wykonawców tych decyzji. Możliwość udziału pracowników w podejmowaniu przez przedsiębiorcę-właściciela decyzji stwarza bliskość i codzienność wzajemnych kontaktów. W ich ramach każdy pracownik może dzielić się ze swoim szefem spostrzeżeniami i uwagami dotyczącymi wykonywanej pracy oraz funkcjonowania całej firmy. Warunkiem realizacji tego typu uczestnictwa w zarządzaniu jest właściwa postawa przedsiębiorcy i pracowników, to znaczy postawa solidarności, wzajemnego szacunku i życzliwości.

HANSA WALDENFELSA TEOLOGIA POGRANICZA I DIALOGU
Powyższy artykuł to prezentacja refleksji fundamentalnoteologicznej Hansa Waldenfelsa, skoncentrowanej na problemie dialogu. Fundamentalną przesłankę tejże refleksji stanowi przekonanie o wyjątkowości chrześcijaństwa pośród różnych kultur i religii oraz wielorakich systemów i hierarchii wartości, współtworzących obecnie wraz z nim współczesny krajobraz pluralistycznie zorientowanych społeczeństw. Zgodnie z sugestią Waldenfelsa, owa wyjątkowość chrześcijaństwa, którą konstytuuje przekonanie o absolutnym charakterze własnego roszczenia, napotyka obecnie coraz większy sprzeciw ze strony innych podmiotów zarówno religijnych, jak i świeckich, które poprzez absolutyzację własnych roszczeń, próbują neutralizować zbawczą wartość chrześcijańskiego orędzia. Sytuacja ta prowokuje zatem pytanie o możliwość jej dialogowego rozwiązania.
Waldenfels, mając na uwadze tę zasadność, wskazuje na znaczenie mediacyjnej roli teologii fundamentalnej uprawianej w apologetyczno-dialogicznej perspektywie. W tym kontekście uzasadnia on niezbędność apologetyki, której zadaniem jest nie tylko badanie charakteru reakcji innych wobec chrześcijańskiego wezwania, lecz także prezentacja racji teologicznych na rzecz chrześcijańskiego orędzia oraz zabieganie o klimat zrozumienia, dzięki któremu to orędzie może być przyjęte. Osiągnięcie tego celu warunkuje konieczność spotkania tendencji apologetycznej z dialogiczną oraz potrzebę ich wzajemnego dopełnienia, dającą możliwość permanentnego poszerzania obszarów dialogicznego współistnienia.

Axiological basis of intergenerational relations in the family. Sociological studies in Slovakia
When changes affecting contemporary culture are taken into consideration, one may observe that the family undergoes significant transformations and is staring to lose its privileged place within the structures of the social world. The contemporary culture is willing to place its bets on an individual, rather than on the family.
One of the most basic values of the family life is trust, which constructs normative standards of social relations. Our research shows that Slovakian families are emotionally integrated by mothers.
When social relations in the generations of parents and children are considered, mothers are the most essential when it comes to forming trust-based relationships. Since mothers are granted the biggest capital of trust, the Slovak family is centered upon the figure of mother. Trust has woman’s face.